Frisse lucht: saxofoniste en kloosterling

‘Totdat broeder Jozef opmerkte dat als ik ’s avonds tot rust ben gekomen en nog even ga kijken bij mijn zoontje dat ligt te slapen, dat er dan iets in me gebeurt.

En dat is ook zo, al kan ik er geen woorden aan geven. Maar door dat beeld kan ik iets meer snappen van het beeld dat wij geliefde kinderen van God zijn. Dat wij ons kunnen toevertrouwen.

Uit het hoofdstuk dat we lazen uit het boek bleef één zin vooral in me hangen: er is geen inspiratie zonder dat er eerst expiratie is geweest.

In mijn persoonlijk leven ben ik veel bezig met inademen, met alles wat ik wil doen en wil bereiken, ik moet meer, ik wil niks missen! Ook in mijn spel is me dat in de weg gaan zitten, dat ik te veel inademde en te weinig uitademde.

Als ik uitadem komt er leegte en rust. Daarna is er pas ruimte om echt verbinding met een ander aan te gaan. Dan pas kun je liefhebben. Dat is eng, en spannend.

Ik ben hier in het klooster geweest, heb ook meegeleefd en hier de eerste opzet gemaakt van de muziek. Ik stuurde het aan broeder Jozef, hij reageerde erop. Zo is het ontstaan.

Aan het einde hoorde ik hem neuriën, een hele mooie melodie. ‘Zoiets zou het slot kunnen zijn’, zei hij. Maar die melodie was in driekwartsmaat en ik had het in vierkwartsmaat geschreven. Ik heb het slot dus omgegooid en nu klinkt er een melodie die blijft hangen en de conclusie weergeeft.

Dit zijn de de mijmeringen die schuilgaan onder de opbouw van onze presentatie:

In het eerste deel staat de inademing, zonder eerst uitgeademd te hebben, centraal. De klank ervan en ook het gevoel is opgejaagd, angstig iets te missen.

In het tweede deel staat juist de uitademing centraal. Het loslaten, ‘het leeglopen van de fietsband’. Tijdens dit gedeelte speel ik op de saxofoon lange lijnen, zo lang als ik kan uitademen. Op deze eenstemmige melodie zegt/zingt broeder Jozef een ‘psalm’ die zijn bespiegeling op het thema verwoordt.

Het derde deel is een verklanking van de leegte waarin echte aandacht kan ontstaan, de liefde waarin God woont – ehyeh asher ehyeh, ‘Ik zal er zijn op de manier waarop Ik er zal zijn’, een naam, die klinkt als een in- en uitademing, om vervolgens op pad te kunnen gaan, om je te durven wagen aan de ander.’

Meer weten over Lotte Pen?

Of beluister Lotte Pen op Spotify.

‘We beaamden dat de adem het oergegeven is dat een levend wezen onderscheidt van een dood lichaam. Een dood lichaam valt op zichzelf terug; adem brengt communicatie, uitwisseling, verbinding.

Heel het lijfje van het pasgeboren kind is ermee bezig; met luid geschrei breekt het naar buiten in een totaal nieuwe en nog onverkende omgeving.

Op je adem lift alles mee wat in je omgaat: je emoties, wat je raakt, wat je te zeggen hebt. Adem is verbonden met het innerlijk. En tegelijk is het lijfelijk zichtbaar. ‘Adem is de meest intieme interactie tussen ons lichaam en de schepping. Ademen is verbonden met heel de werkelijkheid’, zeiden we Timothy na.

In het uitademen treed je naar buiten; het inademen is de omgekeerde beweging – de buitenwereld binnen laten komen. Het is een doorlopende wisseling van geven en ontvangen.’

‘Een andere gedachte van Radcliffe waarin Lotte en ik elkaar vonden: het essentiële belang van geheel uitademen om goed in te kunnen ademen. Dit geldt niet enkel fysiek – in de duursport en om hyperventilatie te voorkomen -, maar ook op een dieper niveau.

Je druk maken, teleurgesteld zijn of geïrriteerd: het mag er allemaal zijn; maar als je dit uitademt – al dan niet verbonden met jezelf uitspreken – kom je tot rust.

Zolang je je druk maakt, ben je geharnast en houd je de werkelijkheid af. Je zit vol van wat allemaal moet of niet mag zijn. Iets anders kan niet binnen komen; daarvoor is geen ruimte in je. Geen inspiratie zonder expiratie.

Waneer je loslaat wat illusie bleek komt er een leegte. Er zijn enkel de harde feiten waarmee je je hebt te verhouden en waarin je je weg moet zoeken. Het is een leegte die verontrust.

Wanneer je je echter daaraan waagt komt er een stilte die kan gaan spreken: die harde werkelijkheid kan meer in zich verbergen dan je tevoren voor mogelijk hield.

Er komt echte AANDACHT: voor de natuur om me heen, en voor de mensen met wie ik omga – ook voor hen die mij teleurstelden. Het wordt een ‘belangeloos’ kijken: aandacht voor wie zij zijn, niet voor hoe ik hen wil hebben. Wie zij zijn komt zomaar naar me toe; ik ontvangt het.

Dit betekent dat het perspectief zich verplaatst: ik stap uit mijn schoenen en ga in die van de ander(en) staan. Het wordt een andere manier van kijken. Het ‘bazige’ maakt plaats voor verbazing.’

‘Het wordt niet zozeer een be-grijpen maar eerder een aangegrepen worden, in verwondering, dank en liefde. Je beaamt de ander, je kijkt de ander tevoorschijn.

Die andere mens geef je aan zichzelf terug, aan het diepste in haar/hem. Het gaat in de richting van kijken naar een slapend kind: de eigen adem verwijlt stil bij die van het kind en gaat erin mee. Eenheid, verbinding is het wat hier overheerst.

Dit is liefde voor een ander die groter is dan ik. Het is een adem als deelhebbing aan Gods Adem – waarmee volgens de Schrift het mensenleven begint en opnieuw begin.

Daarom mag je zeggen: hoe dichter je bij je diepste adem komt, des te dichter bij God – bij JHWH, hj sh jh – de adem/zucht die alles draagt, waarop alles lift. God is – net als in het leven van de profeet Elia – in de stille bries waarin je aleen je eigen adem hoort. Zo openbaart zich God in het lege midden.

Accepteren wat ‘niet overeenstemt’ bevordert openheid voor / verbinding met de hele realiteit,
de hele realiteit waarin dan verrassende ’tekenen van hoop’ kunnen verschijnen.

Misschien heeft toch een Ander dan ik de hand hierin. Dat geeft hoop die niet gegrond is op onze vermogens maar op die Ene die zelf met ons geklungel en onze missers weet te werken.

Wij waren het roerend eens over de aanhef van Radcliffe’s boek: ‘Niet onkerkelijkheid maar onverschilligheid is alarmerend’. Onverschilligheid is het ontbreken van échte aandacht. Timothy knipoogt hiermee naar het devies van de Orde der Predikers: VERITAS, waarheid.’