Ongewone vriendschappen. Kunstenaar en maatschappelijk werker

Suzanna Louwerse en Klaske Oenema spitsen allebei de oren als contacten tussen mensen ongemakkelijk voelen. Klaske, die beeldend, schrijvend en musicerend kunstenaar is, richt zich graag op de problematische kanten van relaties. ‘Rond grenzen is er meer interessants te ontdekken’, schrijft ze hieronder.

Suzanna, die behalve maatschappelijk werker voor het Leger des Heils ook lekendominicaan is, herkent die nieuwsgierigheid in haar geloof.

‘In het boek Leven in volheid lees ik dat Jezus ook het contact aanging met mensen die niet binnen de norm vielen. We laten ons veranderen door vriendschap, het daagt ons uit om de geest, de menselijkheid van de ánder proberen te begrijpen.’

Na hun kennismaking gingen ze samen een dag op pad. ‘Het matchte heel goed’, schrijft Suzanna hier onder de voorstelling. ‘Ze werd geaccepteerd, en wat fijn was: zij was niet de hulpverleenster, maar pakte de gitaar die ik wel had zien staan.’

‘Ik laat met mijn performances en videowerken het proces zien van betekenisgeving en betekenisverlies. Ik maak hierbij gebruik van elementen die steeds veranderen, waardoor de betekenis van het beeld wijzigt.

door Klaske Oenema

Ik zoek hiermee naar een tijdelijke “juiste” houding, verhouding tot de ander, mijn omgeving, de wereld, het moment waarop het klopt – zonder vast te leggen of te duiden wat dat “kloppen” dan precies is. Ik ben geïnteresseerd in hoe we verhalen maken en welke rol deze gaan spelen in ons leven.

Vaker heb ik in opdracht gewerkt rond meer levensbeschouwelijke onderwerpen. Ik verbind dagelijks materiaal en dagelijkse onderwerpen graag met grotere, meer beschouwelijke thematiek. In het kleine is het grote aanwezig en kan soms juist op die manier goed benaderd worden.

Het was voor mij dan ook logisch om in te gaan op de uitnodiging mee te doen aan het project Leven in Volheid. Ik was nieuwsgierig naar de dominicanen en wil graag ingaan op een uitnodiging die mijn wereld vergroot.

Ik zou met Suzanna Louwerse samenwerken en ons onderwerp werd Ongewone Vriendschappen. Dat onderwerp vond ik wat lastiger, want het is meer mens- en relatiegericht dan ik zelf werk. Bovendien richt me graag op de problematische kanten van relaties, omdat er rond “grenzen” meer interessants valt te ontdekken. Suzanna kwam met haar interesse in ongemakkelijke vriendschappen en contacten, en daarin vonden we elkaar.

Ze nodigde me uit om een dag mee te lopen met haar werk. Het was een heel mooie dag met drie bijzondere ontmoetingen met (voormalige) cliënten bij het Leger des Heils.

Bij de bezoeken vielen me verschillende dingen op. Bijvoorbeeld dat de scheidslijn tussen iemand die “aan lagerwal” is geraakt en een kunstenaar (of überhaupt mens) slechts gradueel is. Ik althans herkende best dingen in de personen die ik ontmoette. Zo benoemde Mark de hele tijd het belang van een dagritme, regelmaat – iets waar ik zelf ook mee worstel en waar ik behoefte aan heb.

Ik leerde de mensen in korte tijd kennen, mede omdat zij Suzanna vertrouwden, haar graag zagen en zich openstelden voor het bezoek, en ook voor mij.

Suzanna en ik hebben beiden over onze bezoeken geschreven. Deze teksten, twee verschillende perspectieven op eenzelfde bezoek, werden de basis voor het videowerk.’

Klaske Oenema
Meer over haar werk in deze link.

‘Het is wat ongemakkelijk als we een eerste contact leggen. Wie heb ik aan de andere kant van de lijn? Hoe open kan ik zijn en stel ik niet te veel vragen?

door Suzanna Louwerse

Ik werd gevraagd mee te doen in het project van predikers en kunstenaars. Heel leuk! Ik kan genieten van de eigen manier van kijken van kunstenaars naar de wereld, mensen die het lef hebben om die eigen kijk daadwerkelijk vorm te geven.

Ik bezocht Klaske in Amsterdam, waar ze woont. Heel leuk, samen met anderen in een gebouw, met heel veel kamerplanten in de hal. Voor mij een echt kunstenaarsgebouw.

Wat stellen we ons nu voor bij ‘onmogelijke vriendschappen’? Ik herken het in mijn werk: vertrouwen, acceptatie, er mogen zijn is van belang. Maar is dat vriendschap? En is dat de vriendschap die Timothy Radcliffe bedoelt in zijn Leven in volheid?

Het hoofdstuk van Timothy over onmogelijke vriendschappen is inspirerend. Het nodigt uit om boeken te lezen waarnaar hij verwijst. Hij laat zien hoe onmogelijk sommige vriendschappen lijken. Bijvoorbeeld omdat mensen verschillende religies hebben of afhankelijk zijn.

Hij spreekt over het ontmoeten van mensen die je “vreemd” zijn. Dat herken ik in mijn werk bij het Leger des Heils. Juist daar, waar het schuurt en wrijft, ontstaat ruimte, creativiteit.

Onze pleegdochter van 14 noemt contact vaak “ongemakkelijk”. Naar de buurtsuper gaan voor een boodschap is ongemakkelijk, want verwacht de kassajuffrouw van je? Ook het contact met de pleegzorgwerker vermeed ze het liefst: ongemakkelijk.

Jezus ging juist vaak het contact aan met mensen die niet binnen de norm vielen, zelfs met degene waarvan hij wist dat die hem zou verraden. We worden veranderd door vriendschap en we worden uitgedaagd om de geest, de menselijkheid van de ánder proberen te begrijpen.

Klaske en ik herkenden ons wel in de term “ongemakkelijke vriendschappen”, en dat juist daar ruimte ontstaat.

Ze ging een dag met mij mee op pad. We bezochten twee mannen die ik geholpen had bij hun gang naar een verpleeghuis en een jongen die nu in de horeca werkt. Daarna aten we bij mij thuis, mijn man had gekookt. Vervolgens zijn we beiden gaan schrijven over deze dag.

Vertrouwen is essentieel in mijn werk. Het matchte heel goed om Klaske mee te nemen. Ze werd geaccepteerd. En wat fijn was: zij was niet de hulpverleenster.

Klaske zag een gitaar en versterker staan en sloot deze aan, met toestemming van “Wim”. Ik had ze in handen gehad, maar had geen moment bedacht erop te spelen.

Het was mooi om te zien wat er gebeurde bij Wim, hoe gewoon menselijk het contact werd. Je zou willen dat er in zo’n huis met kwetsbare ouderen meer van zulke ontmoetingen zouden zijn. Gewone, gezonde contacten.

Voor mij opende Klaske weer een luikje.

Naast de ontmoetingen met haar, kijk ik met plezier naar de andere koppels van kunstenaars en predikers, en naar de energie die ontstond toen we elkaar ontmoetten. Een mooie uitwisseling, waarin we elkaar iets te zeggen hebben.’

Suzanna Louwerse OP
Hier vertelt Suzanna over lekendominicaan zijn